Bedelli Askerlikte Ücretsiz İzin Hakkı Var mı?

Bedelli askerlik uygulamasıyla birlikte çalışanların en çok merak ettiği konulardan biri, bedelli askerlik ücretsiz izin hakkının bulunup bulunmadığıdır. Pek çok kişi, askerlik görevini yerine getirirken işini kaybetmeden süreci tamamlamak ister. Ancak burada kritik nokta, 4857 sayılı İş Kanunu’nun bedelli askerlik için ücretsiz izin zorunluluğu öngörmemesidir.

Yani işverenin, bedelli askerlik yapan çalışanına ücretsiz izin vermesi kanunen zorunlu değildir; fakat bu, hiçbir şekilde izin verilemeyeceği anlamına da gelmez. İşveren takdiren, çalışanın talebi üzerine bedelli askerlik ücretsiz izin verebilir veya taraflar arasında kısa süreli bir ara formül bulunabilir.

Bu yazıda, bedelli askerlikte ücretsiz izin hakkının hukuki dayanaklarını, işçinin fesih ve tazminat haklarını, ayrıca işverenin sorumluluklarını detaylı biçimde inceleyeceğiz. Çünkü bazen sadece askerlik süresi değil, izin talebinin nasıl yapıldığı da sürecin kaderini belirler.

İş Kanunu’na Göre Bedelli Askerlik Ücretsiz İzin Hakkının Hukuki Çerçevesi

“Bedelli askerlik ücretsiz izin” ifadesi çalışanlar arasında sık kullanılsa da, mevcut mevzuatta bedelli askerlik için işverenin mutlaka ücretsiz izin vermesini zorunlu kılan açık bir hüküm bulunmamaktadır. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 31. maddesi, askerlik nedeniyle işten ayrılmayı ve kıdem tazminatını düzenler; ancak bu düzenleme esasen zorunlu askerlik hizmeti içindir. Bedelli askerlik ise gönüllü bir statüdedir ve bu nedenle kanun, işverenin ücretsiz izin vermesini “mecburi” tutmaz.

Bu ne anlama geliyor?

• Çalışan bedelli askerliğe gideceğini işverene bildirebilir.

• İşveren, işletmesel ihtiyaçlarını gözeterek takdiren ücretsiz izin verebilir.

• Ama işveren “vermem” derse, sırf bedelliye gidiyor diye işveren ücretsiz izin vermek zorunda değildir.

Bununla birlikte, uygulamada birçok işveren kısa süreli bedelli askerlik dönemlerinde çalışanını kaybetmemek için geçici ücretsiz izin yöntemini tercih etmektedir. Bu tamamen tarafların iradesine bağlıdır ve yazılı olarak yapılması ileride çıkabilecek uyuşmazlıkların önüne geçer. Çalışan, izin talebini yazılı verir; işveren de kabul ederse bu süre boyunca iş sözleşmesi askıda kalır.

Özetle: bedelli askerlik ücretsiz izin kanundan doğan otomatik bir hak değil, işçi ve işverenin anlaşmasıyla kullanılabilen bir imkândır. Bu yüzden sürece başlamadan önce yazılı bildirim yapmak, izin tarihlerini netleştirmek ve mümkünse işyeri personel/İK yönetmeliğine uygun hareket etmek en güvenli yoldur.

Bedelli Askerlikte Ücretsiz İzin Verilmesi Mümkün mü?

Evet, mümkündür; ama bu hak “otomatik” değildir. Yani çalışan bedelli askerliğe gidecek diye işverenin ücretsiz izin vermek zorunda olduğu söylenemez. Çünkü bedelli askerlik gönüllü bir yoldur ve mevcut mevzuatta “işveren ücretsiz izin verir” şeklinde açık bir zorunluluk yer almaz. Buna rağmen uygulamada pek çok işveren, çalışanını kaybetmemek veya personel sirkülasyonunu azaltmak için bedelli askerlik ücretsiz izin talebini kabul etmektedir.

Buradaki kritik nokta şudur: Bu izin işverenin onayına bağlıdır. İşveren kabul ederse:

• İş sözleşmesi izin süresince askıda kalır,

• Ücret ödenmez,

• Çalışan askerlikten dönünce işine devam eder (bunu da yazılı hale getirmek gerekir),

• Sosyal güvenlik yönünden o ay prim bildirimi yapılmayabilir.

Çalışan açısından en doğru yöntem, sevk tarihini gösteren belgeyle birlikte işverene yazılı olarak “bedelli askerlik nedeniyle … tarihleri arasında ücretsiz izin” talebini iletmektir. İşverenin de bunu yazılı olarak kabul etmesi, ileride “işe gelmedi, devamsızlık yaptı” gibi iddiaların önüne geçer.

Kısacası:

• Zorunlu değil,

• Uygulamada yapılıyor,

• Mutlaka yazılı olmalı.

Bu şekilde ilerlerseniz hem çalışanın askerlik yükümlülüğü hem de işverenin işyeri düzeni zarar görmeden süreç yönetilebilir.

Bedelli Askerlik Ücretsiz İzin Sürecinde Tarafların Dikkat Etmesi Gerekenler

Bedelli askerlik süreci kısa olsa da, iş hukuku açısından yanlış adımlar ciddi sonuçlar doğurabilir. Hem çalışan hem işveren, süreci doğru yönetmekle yükümlüdür. Çünkü kanunda zorunluluk bulunmamakla birlikte, yanlış uygulamalar ileride işe iade, tazminat veya devamsızlık ihtilaflarına yol açabilir.

Bu nedenle bedelli askerlik ücretsiz izin talebiyle ilgili aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:

Çalışan açısından:

• Bedelli askerlik tarihini kesinleştirdiğinizde durumu en az birkaç hafta önceden işverene bildirin.

• İzin talebinizi yazılı yapın; e-posta veya dilekçe formatında kayıt altına alın.

• İşveren izin vermiyorsa, iş sözleşmenizi askerlik nedeniyle feshedip kıdem tazminatı talep edebilirsiniz.

• Askerlik dönüşü işe dönmek istiyorsanız, işverenle bu konuda önceden mutabakat sağlayın.

İşveren açısından:

• Çalışanın talebini yazılı olarak alın, sözlü beyanla işlem yapmayın.

• Ücretsiz izin süresini açıkça belirleyin; dönüş tarihi konusunda net olun.

• Çalışanın devamsızlığını izinli saymadığınız durumlarda, haklı nedenle fesih şartlarının oluşup oluşmadığını dikkatle değerlendirin.

• İnsan kaynakları kayıtlarında, ücretsiz izin süresini “askerlik nedeniyle” olarak belirtin. Bu, olası bir denetim veya uyuşmazlıkta açıklık sağlar.

Bu sürecin özü karşılıklı iyi niyet ve şeffaflıktır. Çalışan, işvereni zor durumda bırakmamalı; işveren de çalışanının yasal yükümlülüğünü anlayışla karşılamalıdır. Sonuçta, bedelli askerlik yalnızca 1 ay süren geçici bir görevdir; doğru yönetildiğinde hem işveren hem çalışan açısından sorunsuz bir ara dönem olarak tamamlanabilir.

Bedelli Askerlikte Ücretsiz İzin Yerine Alternatif Çözümler

Her işveren ücretsiz izin vermek istemeyebilir veya işin niteliği buna izin vermeyebilir. Bu durumda çalışan için birkaç alternatif yol bulunmaktadır. Bu yollar, hem hak kaybını önler hem de süreci daha esnek hale getirir.

Yıllık İzin Kullanımı

Eğer çalışanın kullanılmamış yıllık izin hakkı varsa, bedelli askerlik süresi boyunca bu izinler değerlendirilebilir. Böylece iş sözleşmesi askıya alınmaz, ücret ödemesi devam eder ve sigorta primi yatırılmaya devam eder.

Askerlik Nedeniyle İşten Ayrılma (fesih hakkı)

Çalışan, bedelli askerlik nedeniyle iş sözleşmesini 4857 sayılı İş Kanunu’nun 31. maddesi uyarınca feshedebilir. Bu durumda işçi kıdem tazminatına hak kazanır, ancak ihbar tazminatı talep edemez. Fesih işlemi yazılı yapılmalı ve askerlik sevk belgesi eklenmelidir.

Karşılıklı Protokol

İşçi ve işveren, kısa süreli bedelli askerlik süreci için karşılıklı protokol imzalayabilir. Bu protokolde ücretsiz izin, yıllık izin veya işten ayrılıp dönüşte yeniden işe başlama gibi seçenekler açıkça yazılır. Bu yöntem, ileride doğabilecek uyuşmazlıkların önüne geçer.

Esnek Çalışma Planı

Bazı işyerleri, çalışanına bedelli askerlik öncesi fazla mesai veya uzaktan çalışma imkânı tanıyarak askerlik süresine denk gelen dönemde fiilen izinli sayılmasını sağlar. Bu, özellikle özel sektör ve proje bazlı pozisyonlarda tercih edilen bir yöntemdir.

Kısacası, bedelli askerlik ücretsiz izin kanunen zorunlu olmasa da, tarafların iletişimi ve planlamasıyla hem çalışanın askerlik yükümlülüğü hem işverenin operasyonel düzeni korunabilir.Burada önemli olan, hangi yöntemin seçileceğinden ziyade, her şeyin yazılı ve karşılıklı onayla yapılmasıdır.Böylece kısa bir askerlik süresi, uzun vadeli bir iş uyuşmazlığına dönüşmeden çözülebilir.

Yazının sonu... Bu yazıda verdiğimiz bilgiler hukuki mütalaa ya da tavsiye niteliği taşımamaktadır. Verilen bilgiler yazılma tarihinde tarihinde yürürlükte olan kanunlara göre verilmiş olup, sizin yazıyı okuduğunuz tarihte güncel olmayabilir!

Bu sebeple; EĞER AMACINIZ HUKUKİ YARDIM ALMAK İSE BİR AVUKATA DANIŞMANIZI TAVSİYE EDERİZ.

Ana Sayfa İletişim