Maaş Haczi Nedir, Hangi Durumlarda Uygulanır?
- Harun Emre Şentürk
- 18 Kas
- 5 dakikada okunur
Ekonomik zorluklar arttıkça, maaş haczi kavramı hem çalışanlar hem de işverenler için sıkça duyulan bir terim haline geldi. Birçok kişi, maaşından yapılan kesintilerin yasal olup olmadığını veya ne kadarının haczedilebileceğini merak ediyor.
Peki maaş haczi nedir, hangi durumlarda uygulanır ve hangi borçlar bu kapsama girer?İcra ve İflas Kanunu’na göre, borçlunun maaşının yalnızca dörtte biri (¼) oranında haczedilebilir. Ancak nafaka borçları gibi bazı özel alacaklarda bu sınır uygulanmaz ve maaşın tamamı kesilebilir.
Bu yazıda, maaş haczinin nasıl işlediğini, hangi durumlarda uygulanabileceğini, oran sınırlarını ve kaldırma yollarını ayrıntılı biçimde ele alacağız. Çünkü çoğu zaman hak kaybı, maaş haczi sürecinin yanlış anlaşılmasından kaynaklanır.
Maaş Haczi Nedir? Hukuki Tanımı ve Dayanağı
Birçok kişi “maaş haczi nedir” sorusunu ancak maaşına icra kesintisi başladığında sormaya başlıyor. Oysa bu süreç, tamamen kanunla düzenlenmiş bir icra işlemidir. Maaş haczi, borçlunun çalıştığı işyerine icra dairesinden gelen resmi bir yazı ile, maaşının belirli bir kısmının doğrudan alacaklıya ödenmesi işlemidir. Yani, işveren borçlunun maaşından her ay belirlenen miktarı keser ve icra dairesine gönderir.
Bu uygulamanın yasal dayanağı İcra ve İflas Kanunu’nun 83. maddesidir. Bu maddeye göre:
Borçlunun maaşının yalnızca dörtte biri (¼) haczedilebilir.
Nafaka borçlarında bu sınır uygulanmaz; maaşın tamamı haczedilebilir.
İşveren, icra dairesinden gelen haciz yazısını derhal uygulamak zorundadır.
İşveren, kesinti yapmadığı veya yanlış uyguladığı takdirde, alacaklıya karşı sorumlu hale gelebilir.
Haciz işlemi başladığında maaşın tamamı değil, sadece yasal oranda kesinti yapılır. Bu oran dışında kesinti yapılması veya işverenin “maaşının yarısı kesilecek” gibi keyfi uygulamalara gitmesi kanuna aykırıdır.
Maaş haczi, borçlunun gelirine dokunan en hassas icra işlemidir. Bu nedenle hem alacaklının hakkını korumak hem de borçlunun temel geçimini güvence altına almak için sıkı kurallara bağlanmıştır.
Kısacası, maaş haczi bir ceza değil, kanunla belirlenmiş bir ödeme planıdır. Ama bu planın sınırlarını bilmemek, hem çalışan hem işveren açısından ciddi sorunlara yol açabilir.
Maaş Haczi Hangi Durumlarda Uygulanır?
Maaş haczi, borçlunun maaşına doğrudan el konulması değil, belirli yasal koşulların gerçekleşmesiyle devreye giren bir icra işlemidir. Her borç maaş haczine konu olmaz; bu işlem yalnızca bazı durumlarda ve mahkeme ya da icra takibi sonucunda uygulanabilir.
İcra ve İflas Kanunu’na göre maaş haczi şu hallerde uygulanabilir:
İlamsız icra takibi kesinleştiğinde: Borçlu ödeme emrine itiraz etmez veya itirazı reddedilirse, alacaklı maaş haczi talebinde bulunabilir.
İlamlı icra (mahkeme kararıyla alacak): Mahkeme kararıyla kesinleşmiş bir borç varsa (örneğin tazminat ya da nafaka), icra dairesi maaş haczi kararı verebilir.
Nafaka borçları: Nafaka alacakları, kanunen öncelikli alacaklardır. Bu durumda maaşın tamamı dahi haczedilebilir.
Kamu alacakları (vergi, SGK borcu, idari para cezası): Devlet alacakları da maaş haczine konu olabilir. Bu durumda işlemi vergi dairesi veya SGK yürütür.
Her durumda, maaş haczi doğrudan evrakla uygulanmaz. Süreç şu şekilde işler:
Alacaklı icra dairesine başvurur.
İcra müdürlüğü, borçlunun çalıştığı kuruma resmi haciz yazısı gönderir.
İşveren bu yazı üzerine, borçlunun maaşından yasal oranda kesinti yapmaya başlar.
Hiçbir işveren, icra dairesinden resmi yazı gelmeden maaştan kesinti yapamaz. Aynı şekilde, alacaklı da mahkeme veya icra kararı olmadan doğrudan işverene başvuramaz.
Maaş Haczi Oranı Ne Kadardır? Ne Kadar Kesinti Yapılabilir?
Maaş haczinin en çok merak edilen yönü, “maaşımdan ne kadar kesilebilir?” sorusudur. Bu oran, keyfi olarak belirlenmez; İcra ve İflas Kanunu’nun 83. maddesi tarafından açıkça sınırlandırılmıştır.
Kanuna göre:
Borçlunun maaşının yalnızca dörtte biri (¼) haczedilebilir.
Yani maaşınızın %25’i kesilebilir, kalan %75’i size bırakılmalıdır.
Bu kural, borçlunun geçimini sürdürebilmesi için getirilmiştir.
Ancak bu kuralın bazı istisnaları vardır:
Nafaka Borçlarında Maaş Haczi
Nafaka alacakları, temel ihtiyaç kapsamına girdiği için maaşın tamamı haczedilebilir.Bu durum, diğer borçlardan farklı olarak öncelikli alacak niteliği taşır.Yani nafaka borcu varsa, diğer icra dosyalarından önce tahsil edilir.
Birden Fazla İcra Dosyasında Maaş Haczi
Birden fazla maaş haczi varsa, dosyalar sıraya alınır.Önce gelen haciz dosyası tamamlanmadan diğeri devreye girmez.Bu düzenleme, borçlunun maaşından bir anda çok fazla kesinti yapılmasını önler.
Kamu Alacaklarında Maaş Haczi
Vergi borcu, SGK primi veya idari para cezaları gibi devlet alacakları da maaştan kesilebilir.Ancak bu durumda da toplam kesinti oranı genellikle %25’i geçmez.Devlet kurumları doğrudan işverene yazı göndererek maaş haczi uygulayabilir.
İşveren, maaş haczi yazısını aldığında yalnızca kanunda belirtilen oran kadar kesinti yapmalıdır.Daha yüksek oranlı kesintiler, kanuna aykırıdır ve işveren açısından sorumluluk doğurabilir.
Maaş Haczi Sürecinde İşveren ve Çalışanın Hakları
Maaş haczi, yalnızca borçluyu değil, işvereni de doğrudan ilgilendiren bir işlemdir. Çünkü icra dairesi, kesintiyi doğrudan işveren üzerinden uygular. Bu nedenle hem çalışan hem işveren tarafı haklarını ve sorumluluklarını doğru bilmelidir.
İşverenin Sorumlulukları
İcra dairesinden gelen resmi yazı ulaştığında, işveren haczi derhal uygulamak zorundadır.
İşveren, maaştan yalnızca kanunda belirtilen oranda kesinti yapabilir (%25).
Yapılan kesinti, icra dairesine düzenli olarak yatırılmalıdır.
İşveren, haczi uygulamayı reddeder veya kesintiyi eksik yatırırsa, alacaklıya karşı doğrudan sorumlu hale gelir.
İşveren, çalışanına haciz geldiği için işten çıkarma yoluna gidemez; bu, ayrımcılık yasağının ihlali anlamına gelir.
Çalışanın Hakları
Çalışanın maaşından yalnızca kanuni oranlarda kesinti yapılabilir.
İşveren, icra dairesinden resmi yazı gelmeden maaştan herhangi bir tutar kesemez.
Kesintinin fazla yapıldığını veya hatalı dosyaya gönderildiğini fark eden çalışan, icra dairesine itiraz dilekçesi sunabilir.
Çalışan, maaş haczi nedeniyle işten çıkarılırsa, işe iade veya tazminat davası açma hakkına sahiptir.
Hatalı Maaş Haczi Uygulamasında İzlenecek Yol
Öncelikle icra dairesine yazılı başvuru yapılmalıdır.
Gerekirse kesinti dekontları, icra dosyası numarası ve maaş bordrosu delil olarak sunulur.
Hatalı işlem devam ediyorsa, icra hukuk mahkemesine şikayet hakkı kullanılabilir.
Maaş Haczi Nasıl Kaldırılır?
Birçok çalışan, borcunu tamamen ödedikten sonra bile maaşından kesinti yapılmaya devam edildiğini fark eder. Bu durum genellikle icra dairesine haczin kaldırılması talebinin yapılmamasından kaynaklanır. Maaş haczi, borcun kendiliğinden bitmesiyle değil, resmî bir işlemle kaldırılmasıyla sona erer.
Borcun Tamamının Ödenmesi
Maaş haczinin kaldırılabilmesi için öncelikle borcun tamamının ödenmiş olması gerekir. Borç ödenmeden haczin kaldırılması mümkün değildir. Ödeme tamamlandığında, alacaklı veya avukatı icra dairesine borcun sona erdiğine dair beyanda bulunur. Bu beyan, haczin kaldırılması sürecini başlatır.
İcra Dairesinden Haczin Kaldırılması Yazısı Almak
Borcun kapatılmasının ardından borçlu, icra dairesine yazılı başvuru yaparak “maaş haczinin kaldırılmasına” dair bir yazı talep eder. İcra müdürlüğü, bu talebi onayladığında bir resmi yazı düzenler. Bu yazı, kesintinin durdurulması için işverene gönderilmek üzere hazırlanır.
Yazının İşverene Ulaştırılması
İcra dairesinden alınan haciz kaldırma yazısı işverene ulaştırıldığında, işveren bir sonraki maaş döneminden itibaren artık haciz kesintisi yapmaz. Yazının işverene ulaştırılmaması durumunda ise kesintiler devam eder. Bu nedenle belgelerin zamanında teslim edilmesi sürecin en önemli aşamasıdır.
Hatalı Devam Eden Kesintiler İçin Başvuru
Bazı durumlarda borç tamamen ödenmiş olmasına rağmen kesintiler devam eder. Bu durumda borçlu, öncelikle icra dairesine başvurarak hatanın düzeltilmesini talep edebilir. Eğer sonuç alınamazsa, icra hukuk mahkemesine şikayet hakkı kullanılabilir. Mahkeme, gerekli incelemeyi yaparak haksız kesintilerin durdurulmasına karar verir.
Sonuç olarak, maaş haczi borcun bitmesiyle değil, resmî olarak kaldırılmasıyla sona erer. İşverenin haczi durdurabilmesi için icra dairesinden gelen yazılı bildirimi alması şarttır. Bu nedenle borcunu kapatan her çalışanın, icra müdürlüğüne başvurarak haczin kaldırıldığını belgeleyen resmi yazıyı alması ve işverene iletmesi gerekir.
Yazının sonu... Bu yazıda verdiğimiz bilgiler hukuki mütalaa ya da tavsiye niteliği taşımamaktadır. Verilen bilgiler yazılma tarihinde tarihinde yürürlükte olan kanunlara göre verilmiş olup, sizin yazıyı okuduğunuz tarihte güncel olmayabilir!
Bu sebeple; EĞER AMACINIZ HUKUKİ YARDIM ALMAK İSE BİR AVUKATA DANIŞMANIZI TAVSİYE EDERİZ.
Yorumlar