İkinci El Ürünlerde Tüketici Hakları: Satıcı ile Alıcı Arasındaki Yasal Sorumluluklar

Günümüzde ikinci el alışverişler, internetin ve mobil uygulamaların yaygınlaşmasıyla birlikte her zamankinden daha fazla tercih edilir hâle geldi. Ancak ikinci el ürün alırken yaşanan sorunlar da aynı oranda arttı. Alınan ürünün bozuk çıkması, gizli ayıpların sonradan fark edilmesi veya satıcının sorumluluk kabul etmemesi gibi durumlar tüketiciyi hak arama sürecine yönlendiriyor.

Peki, ikinci el ürün alan bir tüketici yasal olarak ne kadar korunur? Satıcı, ister bir esnaf olsun ister bir birey — sorumluluğu nedir? Garanti, iade veya değişim hakkı bu tür satışlarda da geçerli mi?

Bu yazıda, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve Türk Borçlar Kanunu çerçevesinde ikinci el ürünlerde geçerli olan tüketici haklarını; ticari ve bireysel satıcı ayrımı, ayıplı mal kavramı ve başvuru yolları gibi başlıklarla ele alacağız. Böylece hangi durumda ne yapabileceğinizi açık ve güvenilir bilgilerle öğrenmiş olacaksınız.

İkinci El Ürünlerde Tüketici Kanunu Uygulanır mı?

İkinci el ürün alımında tüketici haklarının kapsamı, alışverişin kimden yapıldığına göre değişiklik gösterir. Bu noktada en temel ayrım, ticari satıcı mı yoksa bireysel bir kişi mi satış yapıyor sorusuyla başlar. Çünkü 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK) yalnızca “tüketici” ve “satıcı” arasında kurulan işlemlerde uygulanır.

Tüketici Tanımı (TKHK m.3)

Kanuna göre tüketici, ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişidir. Yani kendi ihtiyaçları için ürün veya hizmet satın alan herkes tüketici kabul edilir.

Satıcı ise ticari veya mesleki faaliyetleri çerçevesinde hareket eden gerçek veya tüzel kişidir. Örneğin bir ikinci el telefon satan cep telefonu mağazası ya da spot eşya satan bir işletme, bu kapsamda “satıcı” sayılır.

Bireysel Satıcı – Ticari Satıcı Ayrımı Neden Önemli?

• Eğer ürün bir ticari satıcıdan alınıyorsa, TKHK doğrudan uygulanır.→ Bu durumda tüketici; ayıplı mal, garanti, iade ve onarım gibi haklara sahiptir.

• Ancak ürün bir bireyden (örneğin sahibinden.com üzerinden) alınıyorsa, taraflar arasındaki ilişki artık bir “tüketici işlemi” sayılmaz.→ Bu durumda Tüketici Kanunu uygulanmaz, genel hükümlere (Türk Borçlar Kanunu) başvurmak gerekir.

Bu nedenle ikinci el bir ürün alırken, satıcının kim olduğu ve bu satışı hangi amaçla yaptığı hukuki haklarınızı doğrudan etkiler. Özellikle iade ve onarım taleplerinde bu ayrım belirleyici olacak

Ticari Satıcıdan Alınan İkinci El Ürünlerde Tüketici Hakları Nelerdir?

Eğer ikinci el ürün bir ticari işletmeden —örneğin spot eşya mağazası, cep telefonu servisi veya ikinci el beyaz eşya satıcısından— satın alındıysa, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun devreye girer. Bu durumda tüketici, sıfır ürünlerde olduğu gibi ayıplı mal hükümlerinden ve bazı güvencelerden yararlanabilir.

Ayıplı Mal Tanımı

TKHK m.8'e göre ayıplı mal, sözleşmeye konu olan malın;

• sözleşmede belirtilen niteliklere sahip olmaması,

• beklenen faydayı sağlamaması,

• standartlara aykırı olması,

• ya da kusurlu veya eksik olmasıdır.

İkinci el ürünlerde bu durum, ürünün açıkça belirtilmemiş kusurlarla teslim edilmesi şeklinde kendini gösterir. Örneğin; “sorunsuz” diye satılan bir telefonun ekranında kırık çıkması ayıplı mal sayılır.

Tüketicinin Seçimlik Hakları (TKHK m.11)

Ticari satıcıdan alınan ayıplı bir ikinci el üründe tüketici aşağıdaki haklardan birini seçebilir:

1. Satın aldığı bedelin iadesini talep etmek

2. Ürünün ücretsiz onarılmasını istemek

3. Ürünün ayıpsız benzeri ile değiştirilmesini talep etmek

4. Ayıp oranında bedel indirimi istemek

Satıcı, tüketicinin bu seçimlik hakkını yerine getirmekle yükümlüdür. Tüketici bu haklardan birini seçtiğinde, satıcı karşı çıkamaz.

Garanti ve Onarım Hakkı

İkinci el ürünlerde garanti süresi, çoğu zaman sıfır ürünler kadar uzun değildir. Ancak ticari satıcı, ürünün ayıplı olduğunu bilmiyor olsa dahi, sorumluluktan kaçamaz. Garanti verilmişse, bu yazılı bir taahhüt niteliği taşır ve bağlayıcıdır.

Başvuru Yolu: Tüketici Hakem Heyeti

Ayıplı ürün konusunda ticari satıcı ile anlaşma sağlanamazsa, tüketici:

• 2025 yılı için belirlenen parasal sınır altında kalmak kaydıyla Tüketici Hakem Heyeti’ne başvurabilir.

• Parasal sınırın üzerindeki uyuşmazlıklarda ise doğrudan Tüketici Mahkemesi’ne başvurulması gerekir.

Bireysel Satıcıdan (Sahibinden) Alımda Alıcının Durumu Ne Olur?

İkinci el ürünün bir mağaza, şirket ya da esnaftan değil de, doğrudan bir bireyden alınması hâlinde —örneğin sahibinden.com, Letgo gibi platformlar üzerinden— 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunu uygulanmaz. Çünkü burada satıcı, ticari ya da mesleki faaliyeti kapsamında hareket etmemektedir.

Bu durumda, taraflar arasındaki ilişki bir tüketici işlemi değil, özel hukuk ilişkisi sayılır ve bu tür satışlarda Türk Borçlar Kanunu (TBK) hükümleri uygulanır.

Borçlar Kanunu’na Göre Ayıplı Mal Sorumluluğu

TBK m.219 ve devamı hükümlerine göre:

• Satıcı, malı ayıpsız şekilde teslim etmekle yükümlüdür.

• Alıcı, teslim aldığı malda ayıp fark ederse, teslimden itibaren makul bir süre içinde satıcıya durumu bildirmek zorundadır.

• Gizli ayıplar varsa, bu durumda süre daha uzun olabilir.

Gizli Ayıp ve Dürüstlük Kuralı

Gizli ayıp, ürün teslim alındığında kolayca fark edilemeyen ancak zamanla ortaya çıkan kusurları ifade eder.Örneğin: Satın alınan bir laptopun bataryasının birkaç saat sonra tamamen bitmesi veya ekran kartında görünmeyen bir arıza çıkması gibi.

Eğer satıcı bu ayıptan haberdarsa ve bunu kastî olarak gizlediyse, alıcı sözleşmeyi feshedebilir, bedel indirimi isteyebilir veya zararın giderilmesini talep edebilir.

İspat Yükü Alıcıda

Bu tür bireysel işlemlerde, satıcının kusurlu olduğunu ya da ayıbı gizlediğini alıcının ispat etmesi gerekir. Bu nedenle bireysel satıcılardan yapılan ikinci el alışverişlerde;

• Ürünün durumu yazılı olarak belirtilmeli,

• İmkan varsa satış sözleşmesi yapılmalı,

• Ekran görüntüleri, mesaj kayıtları ve ödeme belgeleri mutlaka saklanmalıdır.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Sahibinden ya da Letgo üzerinden ikinci el ürün aldım. İade edebilir miyim?

Satıcı bir bireyse ve satış ticari amaçla yapılmamışsa, Tüketici Kanunu uygulanmaz. Ancak ürün ayıplıysa ve satıcının bunu gizlediği ispatlanabiliyorsa, Türk Borçlar Kanunu kapsamında sözleşmenin feshi veya bedel iadesi talep edilebilir.

İkinci el üründe garanti geçerli midir?

Eğer ürünün garantisi devam ediyorsa (örneğin 2 yıllık garanti süresi henüz dolmamışsa), bu hak yeni alıcıya da geçer. Ancak garanti sadece ticari satıcının sunduğu bir taahhütse, bireysel satışlarda geçerli olmayabilir.

Ticari satıcı ikinci el ürün sattı ama ayıplı çıktı. Ne yapabilirim?

Bu durumda 6502 sayılı Kanun uygulanır. Tüketici olarak seçimlik haklarınızı (onarım, değişim, iade, indirim) kullanabilir, anlaşma sağlanamazsa Tüketici Hakem Heyeti’ne veya Tüketici Mahkemesi’ne başvurabilirsiniz.

Tüketici Hakem Heyeti’ne bireysel satıcıyı şikâyet edebilir miyim?

Hayır. Hakem heyeti, yalnızca ticari satıcılara karşı başvurular için görevlidir. Bireysel satıcılara karşı talepler için genel mahkemelere (Asliye Hukuk Mahkemesi) başvurmak gerekir.

Satıcı ürünü teslim ettikten sonra sorumluluktan kurtulur mu?

Hayır. Özellikle gizli ayıp varsa ve alıcı bunu kısa sürede fark edip bildirmişse, satıcı sorumluluğu devam eder. Ancak bildirim süresi ve ispat yükü önemlidir.

Yazının sonu... Bu yazıda verdiğimiz bilgiler hukuki mütalaa ya da tavsiye niteliği taşımamaktadır. Verilen bilgiler yazılma tarihinde tarihinde yürürlükte olan kanunlara göre verilmiş olup, sizin yazıyı okuduğunuz tarihte güncel olmayabilir!

Bu sebeple; EĞER AMACINIZ HUKUKİ YARDIM ALMAK İSE BİR AVUKATA DANIŞMANIZI TAVSİYE EDERİZ.

Ana Sayfa İletişim