TUTUKLULUK NEDENLERİ VE HAKSIZ TUTUKLAMAYA İTİRAZ
- Harun Emre Şentürk
- 4 Kas 2024
- 4 dakikada okunur
Güncelleme tarihi: 27 Kas 2024
Tutuklama tedbiri; delillerin korunması ve sanığın kaçmasını önlemek amacıyla başvurulan bir tedbirdir. Tutuklama kararı hem soruşturma hem de kovuşturma evresinde yalnızca hakim tarafından verilebilir. Tutuklama kararı soruşturma aşamasında Sulh Ceza Hakimliği tarafından, kovuşturma aşamasında ise ceza davasının açılmış olduğu mahkemenin hakimi tarafından verilir.
Tutuklama İçin Gerekli Şartlar
Kuvvetli Suç Şüphesi
Hakim tarafından tutuklama kararı verilebilmesi için şüpheli/sanık hakkında kuvvetli suç şüphesinin var olduğunu gösteren somut delil bulunması gerekmektedir.
Tutuklama Nedeni
Hakim tarafından tutuklama kararı verilebilmesi için ayrıca tutuklama nedeni de belirtilmesi gerekir. Tutuklama sebepleri aşağıdaki gibidir:
1- Şüphelinin/sanığın kaçma şüphesini uyandıracak somut olguların bulunması.
2- Şüphelinin/sanığın delilleri karartacağına dair kuvvetli şüphe bulunması.
3- Kanunda tutuklama sebebi olarak sayılmış olan "Katalog Suçlar" dan birinin bulunması.
Katalog Suçlar
Tutuklama nedenleri arasında bulunan katalog suçlar:
Göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti
Soykırım ve insanlığa karşı suçlar
Kasten adam öldürme suçu
Kasten yaralama suçu
Neticesi sebebiyle ağırlaştırılmış kasten yaralama suçu
Cinsel saldırı suçu
İşkence suçu
Çocukların cinsel istismarı
Hırsızlık
Yağma suçu
Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti
Suç işlemek amacıyla örgüt kurma
Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar
Devlet güvenliğine karşı suçlar
Ayrıca özel kanunlardaki;
3713 s. Terörle Mücadele Kanunu m.7/3 de belirtilen suçlar
4389 s. Bankalar Kanunu m.22/2-3 deki zimmet suçu
6136 s. Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ve Diğer Aletler Hakkındaki Kanun m.12 deki silah kaçakçılığı suçu
6831 s. Orman Kanunu m.110/4-5 deki kasten orman yakma suçları
2863 s. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu m.68,74 deki suçlar
Tutuklamanın Hukuki Niteliği
Tutuklama Tedbirinin Geçici Olması
Tutuklama tedbiri tıpkı gözaltı gibi geçici bir önlemdir. Tutuklama tedbiri bir cezanın infazı gibi kullanılamaz. Yargılamanın başında tutuklanma sebepleri bulunsa da sonraki aşamalarda bu sebeplerin devam edip etmediğinin değerlendirilmesi gerekir.
Tutuklama Tedbirinin Ortantılı Olması
Tutuklama tedbirinin şüphelinin/sanığın hukuki durumuyla orantılı olacak şekilde verilmesi gerekir. Eğer hukuki durum ile tutuklama orantılı değilse daha hafif olan tedbirlere başvurulması gerekir.
Tutuklama Tedbirinin Kişisel Olması
Tutuklama tedbirinin sadece kişinin şahsi eylemlerinden dolayı verilmesi gerekir. Ceza hukukundaki "Suç ve Cezanın Şahsiliği" ilkesi uyarınca şüpheli veya sanık durumunda olmayan kişiler hakkında tutuklama tedbiri uygulanmaması gerekir. Yani şüpheli veya sanık yakınları hakkında tutuklama tedbiri uygulanması hukuk devleti ilkesine aykırıdır.
Tutuklama Tedbirinin Bir Araç Olması
Tutuklama tedbiri adından da anlaşılacağı üzere bir tedbir olup; delillerin korunması veya yargılamanın sağlıklı yapılması için bir araçtır. Tutuklama tedbirinin bu sebepler dışında verilmemesi ve tutuklamanın bir amaç haline getirilip cezaya dönüştürülmemesi gerekir.
Tutuklama Sorgusunda Şüphelinin Hakları
Şüpheli hakkında tutuklama kararı verilip verilmeyeceği hakkında yapılan yargılamada şüpheli veya sanığa sorgudan önce hatırlatılması gereken hakları aşağıdaki gibidir:
1- Avukat Yardımından İstifade Etme Hakkı
Ceza yargılamalarında şüpheli/sanığın en temel haklarından birisi hukuki müdafiden yararlanma hakkıdır. Şüpheliye bir müdafi seçme hakkının bulunduğunu, müdafi seçecek durumunun olmaması halinde kendisine baro tarafından ücretsiz müdafi verileceği sanığa veya şüpheliye önceden bildirilir.
2- Delillerin Toplanmasını İsteme Hakkı
Şüphelinin/sanığın kendi lehine olan delilleri ileri sürme hakkı vardır. Ayrıca kendi lehine olan ve sunma imkanının bulunmadığı delillerin toplanmasını isteme hakkı da vardır. Şüpheli/sanığa bu hakları önceden bildirilir.
3. Susma Hakkı
Şüphelinin/sanığın susma hakkı evrenseldir. Şüphelinin/sanığın hakkında yapılan bir suçlamaya açıklamada bulunmama hakkı vardır. Susmaya hukuki bir anlam yüklenemez. Susma hakkı şüpheliye/sanığa önceden bildirilir.
4. Savunma Hakkı
Savunma hakkı; şüpheliye/sanığa aleyhinde var olan şüpheleri ortadan kaldırma ve lehine olan hususları ileri sürme hakkı tanır. Şüpheliye/sanığa bu hakkı önceden hatırlatılır.
Tutukluluk Süresi
Tutukluluk süresi tutukluluk süreci boyunca dikkatle takip edilmesi gereken konulardan biridir. Özellikle ülkemizde tutukluluk süresiyle ilgili birçok uyuşmazlık bulunmaktadır ve Türkiye'nin İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi'nde (İHAM) en çok mahkum olduğu konulardan birisidir. Tutukluluk süresi ceza yargılamasının aşamalarına göre değişmektedir.
Soruşturmada Tutukluluk Süresi
Soruşturma evresinde tutukluluk süresi; Ağır ceza mahkemesinin görev alanına girmeyen işler için 6 ay, Ağır Ceza mahkemesinin görev alanına giren işler için 1 yılı geçemez. Ancak Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren ve toplu olarak işlenen suçlar için bu süre 1 yıl 6 ay olup, gerekçesi gösterilerek 6 ay daha uzatılabilir.
Asliye Ceza Mahkemesinde Tutukluluk Süresi
Ağır Ceza mahkemesinin görev alanına girmeyen işlerde tutukluluk süresi en fazla 1 yıldır. Süre zorunluluk halinde 6 ay daha uzatılabilir.
Ağır Ceza Mahkemesinde Tutukluluk Süresi
Ağır Ceza mahkemesinin görev alanına giren işlerde tutukluluk süresi en fazla 2 yıldır. Zorunluluk halinde bu süre 3 yıl daha uzatılabilir.
Terörle Mücadele Kanunu Kapsamında Tutukluluk Süresi
Uzatma süreleri için Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlarda farklılık bulunmaktadır. Buna göre bu kapsamdaki suçlarda uzatma süresi 5 yılı geçemez.
Belirtilen bu tutukluluk süreleri; sanığın fiili işlediği sırada 15 yaşını doldurmamış olması halinde yarı oranında, 18 yaşını doldurmamış olması halinde ise 3/4 oranında uygulanır.
Haksız Tutuklamaya İtiraz
Şüpheli/sanık hakkında verilen haksız tutuklama kararına itiraz edilebilir.
Tutukluluğa İtiraz
Tutuklama kararına itiraz süresi tutuklama kararının öğrenilmesinden itibaren iki haftadır. Tutukluluğun devamı kararına itiraz süresi de kararın öğrenilmesinden itibaren iki haftadır.
Kimler Tutukluluk Kararına İtiraz Edebilir
Tutuklamaya itiraz hakkı tutuklanan şüpheli/sanığa verilmiş bir haktır. Bu sebeple şüpheli/sanık dışında bu karara itiraz edebilecekler sınırlıdır. Bu kişiler; şüphelinin müdafii, yasal temsilcisi (anne, baba varsa diğer temsilciler) ve eşidir.
Tutukluluk Kararına İtiraz Nereye Yapılır
Tutukluluk kararına itirazın nereye yapılacağı kanunda açıkça belirtilmiştir. Buna göre itiraz tutuklama kararını veren mahkemeye dilekçe ile verilebilir veya tutuklama kararına karşı beyanda bulunulabilir.
İtiraz üzerine mahkeme verdiği tutuklama kararını 3 gün içinde değiştirmezse itiraz dilekçesinin kendisine verildiği tarihten itibaren 3. günün sonunda itirazı incelemeye yetkili merciye gönderir.
Sulh Ceza hakimliğinin verdiği tutuklama kararına itiraz yargı çevresindeki Asliye Ceza hakimine aittir.
Asliye Ceza hakimliğinin verdiği tutuklama kararına itiraz yargı çevresindeki ağır ceza mahkemesine aittir.
Yazının sonu... Bu yazıda verdiğimiz bilgiler hukuki mütalaa ya da tavsiye niteliği taşımamaktadır. Verilen bilgiler yazılma tarihinde tarihinde yürürlükte olan kanunlara göre verilmiş olup, sizin yazıyı okuduğunuz tarihte güncel olmayabilir!
Bu sebeple; EĞER AMACINIZ HUKUKİ YARDIM ALMAK İSE BİR AVUKATA DANIŞMANIZI TAVSİYE EDERİZ.
Commentaires